سیستم آموزشی فرانسه

نگاهی به آموزش و پرورش فرانسه

هر کشوری سیستم و یا نظام آموزشی خاص خود را دارد و مولفه‌های آموزش از کشوری به کشور دیگر متفاوت است. فرانسه کشوری است که بر اساس سنت‌های اجتماعی متمرکز و جمهوری خواه اداره می‌شود و از طریق تقویت ساختار سیستم آموزشی به تقویت هویت فرهنگی شهروندان خود می‌پردازد. نظام آموزشی آن به صورت متمرکز اداره می‌شود و مسئولیت تامین حقوق معلمان و نظارت و هزینه‌های آموزشی کشور به عهده‌ی دولت فرانسه است.

سیستم آموزشی فرانسه بخاطر برنامه تحصیلی هماهنگ در سراسر کشور، اعمال متودهای سنتی یادگیری، معیارهای سختگیرانه آکادمیک و برخورداری از نظم بالای تحصیلی، مشهور است و بر سه موضوع تاکید دارد:

1. نقش اصلی بر عهده مدرس است.
2. رقابت بین دانش آموزان برقرار است. (برخورداری از سیستم نمره دهی عددی)
3. تاکید بر یادگیری ریشه‌ای و اندیشه تحلیلی دارد تا خلاقیت

سیستم آموزشی فرانسه

سیستم آموزشی فرانسه در رتبه‌ی ششم جهان قرار دارد. سیستم آموزشی این کشور طبق وزارت آموزش ملی، آموزش عالی و تحقیقات اداره می‌شود و ساختارش طبق دو کارکرد طبقه بندی می‌شود که یکی شامل موارد مرتبط به حمل و نقل و مدیریت سلف‌های مدرسه است و دیگری استخدام معلمان، تدوین برنامه‌های درسی، تقویم آموزشی، مدیریت و پرداخت هزینه‌های تحصیلی است.

همانطور که در ابتدا نیز اشاره شد سیستم آموزشی فرانسه بر یادگیری ریشه‌ای و اندیشه تحلیلی تاکید دارد بنابراین فعالیت‌های فوق برنامه مانند برنامه‌های تفریحی و ورزشی در مدارس برگزار نشده و این فعالیت‌ها معمولا در انجمن‌های خصوصی خارج مدرسه برگزار می‌شود.

تحصیل در مدارس فرانسه رایگان است و از سن ۶ تا ۱۶ سالگی اجباری است. البته مدارس پولی، بین‌المللی و مذهبی نیز در این کشور وجود دارد که معمولا مهاجرین به این مدارس می‌روند، این مدارس شهریه‌ای هستند.

در سیستم آموزشی این کشور، سال تحصیلی از اول سپتامبر شروع می‌شود و تا اوایل ژوئیه ادامه دارد. از سال ۲۰۰۸، همه دانش آموزان فرانسوی در هفته ۲۴ ساعت تدریس دریافت می‌کنند. سکولاریسم یک اصل اساسی در سیستم آموزشی فرانسه است. در واقع وجود دستورات مذهبی در برنامه‌ها و وجود هرگونه دین داری مذهبی در میان دانش آموزان و همچنین کارمندان مدارس به چشم نمی‌خورد.

در فرانسه مهد کودک و مدارس ابتدایی توسط شهرداری‌ها پشتیبانی می‌شوند. دانشکده‌ها تحت مسئولیت ادارات هستند. دبیرستان‌ها و آموزشگاه‌های حرفه‌ای توسط مناطق اداره می‌شوند.

مقاطع تحصیلی در سیستم آموزشی فرانسه

1. آموزش ابتدایی (مهد کودک‌ها و مدارس ابتدایی)
2. آموزش متوسطه (دانشکده‌ها، دبیرستان‌های عمومی و فناوری و دبیرستان‌های حرفه‌ای)
3. آموزش تحصیلات عالی

اکثر شهروندان فرانسوی در مراکز آموزش متوسطه حضور یافته و دیپلم متوسطه دریافت می‌کنند و برخی دیگر نیز به آموزش فنی و حرفه‌ای رو می‌آورند.

نظام آموزشی فرانسه در ۳ مقطع و ۴ دوره سطح بندی می‌شود:

• دوره اول: شامل دوره‌ی یادگیری در مهد کودک است. Cycle 1 ( Apprentissage)(petit section, moyenne section et grand section)
• دوره‌ی دوم: شامل یادگیری اساسی و کشف جهان، آموزش هنر شامل هنرهای تجسمی و آموزش موسیقی، تربیت بدنی و آموزش اخلاقی و مدنی در اولویت است. Cycle 2 (Apprentissage Fondamentaux)( CP, CE1, CE2)
• دوره سوم: اثبات و دوره‌ی چهارم گسترش و عمیق سازی یادگیری است و دانش آموزان یادگیری خود را در طی دوره‌ها و رشته‌های قبلی تثبیت می‌کنند. در این دوره دانش آموزان علم و فناوری، تاریخ و جغرافیا و هنر را کشف می‌کنند. Cycle 3 Cycle de consolidation (CM1 CM2 Sixieme)
• دوره چهارم یا دوره پیشرفته: Cycle 4 Cycle des approfondissements (cinquieme, quatrieme et troisieme)

مقطع پیش دبستانی در فرانسه (Matérnelle)

مقطع پیش دبستانی در سیستم آموزشی فرانسه برای کودکان ۳ تا ۶ سال است و اجباری نمی‌باشد اما هزینه موسسات و مهد کودک‌های فرانسه رایگان هستند تا افراد تشویق شوند کودکان خود را به این مراکز بفرستند. مقطع پیش دبستانی شامل سه سطح تحصیلی است:

• بخش کوچک PS (برای ۳ ساله‌ها)
• بخش میانی MS (برای ۴ ساله‌ها)
• بخش بزرگ GS (برای ۵ ساله‌ها)

در دوره پیش دبستانی، در تمام مدت یعنی ۲۶ ساعت آموزش در هفته، آموزش زبان از امتیاز ویژه‌ای برخوردار است و آشنایی با حروف الفبا و شمارش اعداد، تقویت قدرت احساس، تخیل و قدرت خلاقیت دانش آموزان از طریق پرداختن به آموزش هنری توسعه می‌یابد. مهمترین سیاست آموزشی مقطع پیش دبستانی فرانسه، بر این اصل استوار است که مراکز پیش دبستانی ابزاری باشد تا تمامی کودکان از فرصتی برابر برای آموزش‌های اولیه برخوردار باشند.

کودکان در دوره پیش دبستانی از طریق به کارگیری زبان و توسعه این وسیله ارتباطی، در واقع با تمرینات ذهنی که پیش رو دارند برای موفقیت در دیگر مقاطع تحصیلی از ابتدایی تا کالج آماده می‌شوند. یادگیری در مهد کودک‌ها در چند رشته اصلی انجام می‌شود. یادگیری زبان، یادگیری، بیان و درک از طریق فعالیت‌های جسمانی ، یادگیری بیان و درک از طریق فعالیت‌های هنری و کشف جهان است.

دوره ابتدایی یا مقطع دبستان در نظام آموزشی فرانسه (école primaire)

مقطع دبستان در سیستم آموزشی فرانسه برای رده‌های سنی ۷ تا ۱۱ سال است و دوره‌ای ۵ ساله را شامل می‌شود. مقطع ابتدایی شامل دو دوره می‌باشد:

۱. دوره یادگیری پایه که در سال آخر پیش دبستانی شروع می‌شود و تا دو سال اولیه ابتدایی ادامه دارد.
۲. دوره‌ی عمیق سازی آموزشی که طی سه سال آخر مقطع ابتدایی ارائه می‌شود و سپس به دوره راهنمایی یا کالج ختم می‌گردد.

در سیستم آموزشی فرانسه، چارت آموزشی مقطع ابتدایی، به دنبال اهدافی بنا نهاده شده است که این اهداف شامل موارد زیر می‌باشد:

• فراهم سازی عوامل و ابزار اساسی به منظور کسب دانش، گسترش مهارت شفاهی و نوشتاری، خواندن و محاسبات
• تسهیل رشد ذهنی و مهارت‌های جسمانی، هنری و ورزشی
• گسترش آگاهی نسبت به زمان و مکان و اشیا
• آماده سازی دانش آموزان جهت ادامه تحصیل در دبیرستان
• آموزش اخلاق و تعلیمات اجتماعی

تسلط بر زبان فرانسه و آموزش اصول مقدماتی ریاضی از اهداف مدارس ابتدایی فرانسه است تا دانش آموزان بتوانند به ابزارهای اساسی دانش دسترسی پیدا کنند. در دوره ابتدایی دانش آموزان در هر سال یک معلم دارند و دروسی از قبیل زبان فرانسه، ریاضیات، علوم، زبان خارجی (معمولا انگلیسی)، تاریخ، جغرافیا و ادبیات می‌خوانند.

		سن			مقطع تحصیلی
		7			CP یا 11ème
		8			CE1 یا 10ème
		9			CE2 یا 9ème
		10			CM1 یا 8ème
		11			CM2 یا 7ème

سال اول شامل دوره مقدماتی (CP) برای کودکان ۶ تا ۷ سال، دوره ابتدایی ۱ (CE1) برای کودکان ۷ تا ۸ سال، دوره‌ی ابتدایی ۲ (CE2) برای کودکان ۸ تا ۹ سال و دوره متوسطه ۱ (CM1) برای کودکان ۹ تا ۱۰ ساله و دوره متوسطه ۲ (CM2) برای کودکان ۱۰ تا ۱۱ سال است. ۲ سال دوره متوسطه در این مقطع تحصیلی، کلاس‌هایی هستند که تمام دستاوردهای دانش آموز را در طی پایه‌های قبلی ارزیابی می‌کنند و آنها را تثبیت می‌کنند و شامل دروس تاریخ، محاسبات، علوم زندگی و زمین شناسی است.

دوره راهنمایی یا کالج در سیستم آموزشی فرانسه (collège)

دانش آموزان پس از آموزش مقدماتی که شامل مهد کودک و آموزش ابتدایی است بدون آزمون ورودی وارد آموزش راهنمایی یا کالج می‌شوند. در این دوره همه رده‌های سنی در یک ساختار مشترک شرکت کرده و در یک محیط واحد، ۴ سال آموزش می‌بینند. این مقطع شامل پایه‌ی ششم، پنجم، چهارم و سوم است و از طریق یک آزمون رسمی پایان می‌یابد.

اهداف دوره کالج در سیستم آموزشی فرانسه

• استحکام مهارت‌های آموزشی فرا گرفته شده دانش آموزان طی مقاطع آموزشی ابتدایی
• توسعه دانش آموزان طی مقطع آموزشی متوسطه
• کمک به اجتماعی شدن دانش آموزان و شکوفایی شخصیت آنها
• هدایت تحصیلی آنان به سوی تحصیلات آکادمیک

از دروس اجباری در دوره راهنمایی می‌توان به زبان فرانسه، ریاضی، تاریخ، جغرافی، آموزش اخلاقی، زبان زنده، علوم زندگی، علوم اجتماعی، زیست شناسی، زمین شناسی، فیزیک، شیمی، فناوری، تربیت بدنی و هنرهای تجسمی و موسیقی اشاره کرد.

		سن			مقطع تحصیلی
		12			6ème
		13			5ème
		14			4ème
		15			3ème

دوره راهنمایی (کالج) به ۴ پایه و سه دوره تقسیم می‌گردد:

دوران مشاهده (Cycle observation): این دوره تحت عنوان دوره استحکام بخشی به مهارت‌های آموخته شده، دوره‌ی ابتدایی و تطبیق این قبیل مهارت‌ها با دروس آموزش متوسطه یاد می‌شود.

هدف این است که دانش آموزان بتوانند دانش و مهارت‌های خود را عمیق‌تر کنند. در پایان این سه دوره، دانش آموزان امتحانی را می‌گذراند و در صورت موفقیت، به آنها مدرک ملی اعطا می‌شود. کسب این مدرک پیش زمینه شروع دبیرستان است. در پایان سال سوم، به دانش آموزان دیپلم ملی diplôme national du brevet DNB ارائه می‌شود که دانش و مهارت‌های به دست آمده در دانشکده را ارزیابی می‌کند و گواهی بر، تسلط بر پایه مشترک دانش و مهارت و فرهنگ می‌باشد.

همچنین دانش آموزان در این دوره باید مدرک مهارت‌های کامپیوتری-اینترنتی دریافت کرده و زبان خارجی خود را تا سطح A2 برسانند. نمره ۱۰ از ۲۰ در این آزمون جامع حداقل نمره قبولی است. بعد از قبولی و گرفتن دیپلم، دانش‌آموزان می‌توانند دیگر ادامه تحصیل ندهند. اما اگر قصد رفتن به دانشگاه را داشته باشند باید وارد دوره متوسطه بشوند.

دوره متوسطه در سیستم آموزشی فرانسه (lycée)

در سیستم آموزشی فرانسه، دوره متوسطه یا دبیرستان برای دانش آموزان ۱۶ تا ۱۸ سال است که دانش آموزان باید برای حضور در دانشگاه حتما این دوره را بگذرانند. مدارس متوسطه به سه دسته زیر تقسیم می‌شوند:

1. عمومی (lycée general)
2. فنی (lycée technique)
3. حرفه‌ای (lycée professionnel)

دانش آموزان موظفند هشت یا نه درس اصلی به علاوه 3 درس انتخابی و یک کارگاه هنری را پشت سر بگذارند. در پایان سه سال، دانش‌آموزان باید در آزمون جامع baccalaureat شرکت کرده و بعد از قبولی وارد دانشگاه شوند.

		سن			مقطع تحصیلی
		16			(Seconde (CAP-BEP
		17			(Première (CAP- BEP
		18			(Terminale (BAC

در صورت انتخاب دبیرستان عمومی و فناوری، قبل از اعطای مدرک دیپلم، سه سال در دبیرستان تحصیل می‌کنند. این دیپلم اعطایی می‌تواند عمومی یا تکنولوژی باشد. در مورد دانش آموزانی که دبیرستان حرفه‌ای را انتخاب می‌کنند، آنها می‌توانند دو سال برای آمادگی گواهی صلاحیت حرفه‌ای CAP یا گذراندن امتحان دیپلم تحصیلات حرفه‌ای، بعد از یکسال در آزمون حرفه‌ای (BEP) شرکت کنند.

کسانی که مایل به ادامه تحصیل هستند می‌توانند در دو سال، مدرک BT  یا Technician Certificate یا کارشناسی حرفه‌ای (Bac Pro) را انتخاب کنند. از مهمترین اهداف این مقطع آموزش متوسطه می‌توان به دست یابی به شناخت رشته‌ی تحصیلی، دست یابی به روش کاری منسجم و تقویت حس مسئولیت پذیری و هدایت دانش آموزان به ادامه تحصیل و اشتغال در بازار کار اشاره نمود.

۱) سال اول: از سال اول مقطع آموزش تکمیلی متوسطه (لیسه) تحت عنوان کلاس تعیین کننده (class de détermination) یاد می‌گردد چرا که تحصیلات مقاطع بالاتر طی این سال بر حسب عملکرد دانش آموزان مشخص می‌گردد.

۲) سال دوم: طی سال دوم (لیسه) دانش آموزان بر اساس عملکرد تحصیلی خود، طی سال نخست لیسه به یکی از ۳ شاخه دیپلم متوسطه عمومی ، دیپلم تکنولوژیک و یا دیپلم حرفه‌ای هدایت می‌گردند.

۳) سال سوم (سال پایانی لیسه): پس از کسب موفقیت دانش آموزان در آزمون زبان فرانسه که در پایان سال دوم مقطع لیسه برگزار می‌گردد. دانش آموزان بر حسب شاخه انتخابی و نوع دیپلم اخد شده به گذراندن سایر دروس طی سال سوم لیسه مبادرت نموده و نهایتا در آزمون پایانی شرکت می‌نمایند.

آموزش فنی و حرفه‌ای در سیستم آموزشی فرانسه

 با توجه به تأكيد بر مشاوره آموزشی و شغلی برای دانش آموزان محروم يا بازمانده از ادامه تحصيل، در تحصيلات عمومی در نظام آموزش فرانسه، آموزش‌های حرفه‌ای با طيفی گسترده از مهارت‌های آموزشی و شغلی فراهم آمده است. آموزش عالی در کشور فرانسه مجموعه دانشگاه‌ها، انستیتوهای تخصصی، مدارس عالی را در برمی‌گیرد. آموزش عالی در کشور فرانسه طی ۳ مرحله متوالی به دانش آموزان ارائه می‌شود: مرحله نخست آموزشی که ۲ ساله می‌باشد دوره‌ی آموزش عمومی و جهت یابی است و گواهینامه عمومی تحصیلات دانشگاهی (DEUG) گزینش‌های بسیار زیادی را در برمی‌گیرند.

مرحله دوم آموزشی که یک تا دو ساله دوره‌ی تعمیق و آموزش تخصصی است که آموزش‌های عمومی و نهایی فنی و حرفه‌ای را به عنوان پیش فرض ارائه می‌نماید. مدرک اعطایی مدرک کارشناسی یا کارشناسی ارشد بوده و مستلزم گذراندن آزمون کنکور عمومی است و مرحله‌ی سوم آموزشی که یک تا پنج ساله می‌باشد که دوره عالی تخصصی و آموزشی پژوهشی است و مرحله چهارم آموزشی که یک تا دو سال است که بر جهت گیری پژوهش DEA و یا گذراندن دوره‌ی آموزش عالی تخصصی DESS منتهی می‌گردد و مرحله پنجم آموزشی شامل آموزش دانشگاهی و پژوهشی و مدرک دکتراست.

آموزش عمومی

شامل ۳ دوره (ES L et S) که منجر به اخذ مدرک دیپلم عمومی می‌شود به ادامه تحصیلات عالی در دانشگاه‌ها و کلاس‌های مقدماتی برای اکول‌های بزرگ و اکول‌های تخصصی می‌شود.

آموزش فنی

این مقطع برای تحصیلات فنی عالی در IUT و STS در دو سال ارائه می‌شود و این امکان را می‌دهد که آموزش پیشرفته‌تری را تجربه و در نهایت مدرک لیسانس حرفه‌ای یا دیپلم مهندسی دریافت می‌کننند.

دیپلم فنی از سال ۲۰۱۳ شامل ۸ رشته می‌باشد.

• STL علوم و فناوری آزمایشگاه
• STI2D علوم و فناوری صنعت و پیشرفت منسجم
• STD2A علوم و فناوری طراحی و هنرهای کاربردی
• STMG علوم و فناوری مدیریت
• ST2S علوم و فناوری سلامت و اجتماع
• مدیریت هتلداری
• STAV علوم و فناوری کشاورزی

آزمون جامع ورود به دانشگاه baccalaureat

این آزمون سه شکل است: آزمون جامع ورود به رشته‌های ادبی (L series)، آزمون جامع برای ورود به رشته‌های اقتصاد و علوم اجتماعی (ES series) و آزمون جامع برای ورود به رشته‌های علوم پایه (S). مدرک پایان آموزش متوسطه فرانسوی مدرک Baccalauréat است كه دستیابی به آموزش عالی فرانسه را ممكن می‌كند. این مدرک نشان دهنده اولین سطح آموزشی است كه تحصیلات آموزش عالی بر اساس آن آغاز و اعتبار می‌یابند. این مدرک معادل مدرک پیش دانشگاهی یا به عبارت دیگر دیپلم پایان تحصیلات متوسطه در ایران است.